Xã Vân Sơn được hình thành trên cơ sở sáp nhập 3 xã vùng cao của huyện Tân Lạc gồm: Nam Sơn, Bắc Sơn và Lũng Vân. Sở dĩ có cái tên Lũng Vân là bởi đây là vùng đất nằm lọt thỏm trong thung lũng trù phú với bốn bề núi cao dựng đứng, quanh năm mây trắng bao phủ. Chợ phiên Lũng Vân nổi tiếng từ lâu, không chỉ với bà con trong xã, mà còn với cả những vùng lân cận, đặc biệt, những năm gần đây còn tạo được cả sức hút với du khách ngoại tỉnh.

Chợ phiên Lũng Vân - Tân Lạc (Ảnh: Báo Hòa Bình Điện tử) 

Chợ phiên Lũng Vân chỉ họp duy nhất mỗi tuần một lần vào sáng thứ Ba. Chợ Lũng Vân vốn chủ yếu cung cấp hàng nông sản, mùa nào thức nấy cho người dân trong vùng, nhưng nông sản ở Lũng Vân cũng vô cùng đặc biệt, đó đều là những thức quà quý, được chính người dân bản địa trồng cấy với những giống cây trồng cổ, riêng có của vùng đất này, tiêu biểu có thể kể đến quýt cổ Nam Sơn. Quýt Nam Sơn có vẻ bề ngoài không mấy bắt mắt, vỏ hơi sần sùi, nhưng khi bóc ra lại có mùi thơm thanh nhẹ đặc trưng, vị quýt chua đậm ngọt đậm chứ không “lợt lạt” như các giống quýt mới bây giờ. Đặc biệt, vỏ quýt rất thơm và còn có thể dùng làm bài thuốc quý trị ho, tiêu đờm rất hiệu quả. Những năm gần đây, quýt cổ Nam Sơn đã dần nổi tiếng, được rất nhiều thương lái các tỉnh đến thu mua.

Bên cạnh đó, với địa hình núi cao, khí hậu quanh năm mát mẻ, nên Vân Sơn cũng rất thuận lợi cho việc trồng và phát triển cac loại rau củ quả, vì thế ghé thăm chợ phiên Lũng Vân, du khách sẽ được “mãn nhãn” với hằng hà sa số các loại nông sản như su su Quyết Chiến, tỏi tía Bắc Sơn, măng trúc, rau rừng, các loại ngô, bí, ớt … 

Có một thứ "đặc sản" không thể không nhắc đến ở chợ phiên Lũng Vân, đó là thảo dược. Theo kinh nghiệm dân gian của người Mường, vùng núi Lũng Vân có rất nhiều loại cây thuốc quý giúp ăn ngon ngủ tốt, trị đau xương khớp, dùng cho phụ nữ sau sinh … do đó, bà con đã biết tận dụng nguồn dược liệu quý này để phục vụ cuộc sống hàng ngày và ngày nay còn thu hái để mang xuống chợ bán.

Bên cạnh nông sản, thì gian hàng thổ cẩm cũng là nơi thu hút đông đảo khách hàng, từ người dân bản địa mua về để may quần, áo, đến những du khách phương xa vì yêu quý vẻ đẹp độc đáo của những hoa văn mà mua về làm đồ lưu niệm. Tất cả đã tạo nên một không gian văn hóa vô cùng đặc sắc. 

Người dân trao đổi đồ dùng, đồ trang trí trang phục của người Mường 

(Ảnh: Báo Hòa Bình Điện tử)

Chợ Lũng Vân tọa lạc ngay tại trung tâm xã, nằm sát đường giao thông, nên rất thuận tiện trong giao thương, buôn bán. Chợ đông đúc nhộn nhịp từ sáng sớm cho đến trưa muộn, có những hôm đông khách, nhất là vào những dịp lễ, tết, người dân họp chợ cả hai bên đường, từ đỉnh dốc gần Ủy ban nhân dân xã Vân Sơn, kéo dài xuống đường vào xóm Chiến, Trường THCS và THPH Lũng Vân, thậm chí tràn cả vào Sân Vận động của xã. 

Chợ với người vùng cao, không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, đó còn là nơi giao lưu văn hóa, trao đổi tâm tình; xuống chợ không chỉ là để mua hàng, mà còn là để được gặp bạn bè, vui vầy sau những ngày lao động vất vả. Chợ vùng cao vì thế lúc nào đầy ắp những niềm vui, tiếng cười, chứa đựng những sắc màu văn hóa độc đáo, mời gọi du khách thập phương đến khám phá.