Trong thời đại toàn cầu hóa, khi ngành du lịch đang ngày càng trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống không chỉ là nhiệm vụ của mỗi địa phương mà còn là chìa khóa để phát triển du lịch bền vững. Tỉnh Hòa Bình, một vùng đất giàu bản sắc văn hóa dân tộc, đang từng bước khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực này thông qua việc khai thác hiệu quả các giá trị truyền thống để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Nằm ở cửa ngõ vùng Tây Bắc, tỉnh Hòa Bình không chỉ nổi bật với cảnh quan thiên nhiên thơ mộng mà còn là nơi lưu giữ kho tàng văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số, như Mường, Thái, Dao, Tày… Mỗi dân tộc đều mang trong mình những nét văn hóa riêng biệt, tạo nên một bức tranh văn hóa đa dạng, phong phú và đậm đà bản sắc. Những giá trị truyền thống ấy thể hiện qua lễ hội, trang phục, nhạc cụ dân tộc, nghệ thuật dân gian, kiến trúc nhà sàn. Việc bảo tồn và quảng bá các yếu tố này không chỉ góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc mà còn tạo ra sức hấp dẫn đặc biệt đối với du khách.

Thực tế cho thấy, du khách đến Hòa Bình không chỉ để tận hưởng không khí trong lành, ngắm cảnh thiên nhiên hùng vĩ mà còn để trải nghiệm đời sống văn hóa truyền thống. Tại các làng du lịch cộng đồng như bản Lác (Mai Châu), bản Ké (Đà Bắc), hay bản Giang Mỗ (Cao Phong), du khách có thể sống trong nhà sàn, thưởng thức ẩm thực địa phương, tham gia lễ hội, nghe cồng chiêng và tìm hiểu phong tục tập quán của người bản địa. Những trải nghiệm ấy mang lại cảm giác chân thật, sâu sắc và khó quên, điều mà các dịch vụ du lịch hiện đại không dễ dàng mang lại.

Để tăng sức hấp dẫn cho điểm đến du lịch làng nghề, một trong các giải pháp quan trọng là để du khách tới tham quan không chỉ thấy, mua sản phẩm mà còn được tìm hiểu quá trình làm ra sản phẩm, đặc biệt là được cùng sáng tạo, tham gia vào quá trình làm ra sản phẩm chắc chắn du khách sẽ có ấn tượng tốt với sản phẩm hơn là chỉ đến và mua sản phẩm mang về. Tại hai xã Hang Kia và Pà Cò (huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình), du lịch phát triển đã làm thay đổi cách nghĩ, cách làm của đồng bào dân tộc nơi đây. Họ đã biết chú trọng đến việc giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc và sưu tầm, khôi phục lại một số nét văn hóa, sinh hoạt, tín ngưỡng từng bị mai một để quảng bá, thu hút khách du lịch đến tham quan. Nếu có dịp đến nơi đây bạn sẽ được Tham gia sinh hoạt cộng đồng cùng người dân như trồng lúa, ngô, hái mận, hái đào đến các nghề truyền thống như dệt lanh, nhuộm chàm, vẽ sáp ong, làm giấy giang, tái hiện ngày hội giã bánh dày, chơi các trò chơi dân gian, giao lưu văn nghệ… 

Du khách tham gia giao lưu văn nghệ tại homestay Y Múa, xã Hang Kia, Mai Châu

Tuy nhiên, để du lịch phát triển bền vững, việc khai thác các giá trị truyền thống phải đi đôi với bảo tồn. Cần tránh tình trạng thương mại hóa quá mức, làm mất đi bản chất vốn có của văn hóa dân tộc. Chính quyền và người dân địa phương cần phối hợp chặt chẽ trong việc giữ gìn di sản, đào tạo đội ngũ làm du lịch có kiến thức văn hóa, và xây dựng hình ảnh du lịch Hòa Bình thân thiện, bản sắc, an toàn và chuyên nghiệp. Đó cũng là chủ trương phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc tỉnh Hòa Bình.

Tại điểm du lịch bản Sưng, xã Cao Sơn, huyện Đà Bắc các nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, hái thuốc thảo dược, tắm lá thảo dược, làm giấy dó, in sáp ong… đã trở thành sản phẩm du lịch được du khách yêu thích, góp phần tạo nên diện mạo mới mẻ, sản phẩm du lịch đa dạng, hấp dẫn hơn cho bản người Dao Tiền. Song song với việc nâng cao nhận thức, ý thức bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa, đời sống sinh kế của người dân địa phương ngày càng cải thiện. Đến nay, trên 80% hộ dân trong bản có thu nhập nhờ tham gia các dịch vụ lưu trú, ăn uống, hướng dẫn viên, văn nghệ, thổ cẩm, dược liệu, làm giấy dó… Chị Đỗ Thị Thanh Hương – du khách Hà Nội cho biết: Đi du lịch đến các địa phương có nghề truyền thống, dù là theo tour hay theo hình thức du lịch tự túc, chị đều muốn được trải nghiệm hơn là chỉ đơn giản mua sản phẩm mang về. Vì vậy, đi du lịch làng nghề là phải trải nghiệm, hiểu về lịch sử, cách thức tạo ra sản phẩm, từ đó du khách mới thấy sản phẩm có tính độc đáo, giá trị có sức cạnh tranh cao.

Du khách trải nghiệm in sáp ong và làm sản phẩm giấy dó ở bản Sưng, xã Cao Sơn (Đà Bắc)

Việc thu hút khách du lịch bằng giá trị truyền thống là hướng đi đúng đắn và mang tính lâu dài. Sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và văn hóa, giữa truyền thống và hiện đại đã giúp Hòa Bình trở thành một điểm đến hấp dẫn. Hòa Bình đang cho thấy rằng, khi biết trân trọng và phát huy những gì thuộc về cội nguồn, ta không chỉ giữ gìn được bản sắc dân tộc mà còn tạo ra động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững và du lịch Hòa Bình chắc chắn sẽ còn tiến xa hơn nữa trên hành trình phát triển du lịch quốc gia.