Mai Châu là huyện vùng cao, nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh, được thiên nhiên ban tặng nhiều cảnh đẹp hùng vĩ. Nơi đây có khí hậu trong lành, thiên nhiên tươi đẹp, con người thân thân thiện hiền hòa. Mai Châu là điểm đến lý tưởng cho những du khách ưa thích trải nghiệm thiên nhiên và văn hóa bản địa.

Du khách đạp xe trên trên cánh đồng tại thị trấn Mai Châu

Mai Châu có nền văn hóa đa dạng với 7 dân tộc cùng chung sống, trong đó dân tộc Thái chiếm đa số khoảng gần 60%, sau đó là  người Mường và người Kinh chiếm khoảng trên 11%, người Mông chiếm khoảng 9,6%, người Dao chiếm khoảng 2,2%, còn lại là đồng bào các dân tộc khác. Mỗi dân tộc chứa trong mình nét bản sắc văn hóa độc đáo riêng biệt là điều kiện thuận lợi để du lịch cộng đồng phát triển. 

Trải qua quá trình phát triển, huyện Mai Châu đã xây dựng nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng du khách như du lịch văn hóa, sinh thái, cộng đồng, nghỉ dưỡng, du lịch trải nghiệm đối với khách nước ngoài, du lịch văn hóa, nghỉ cuối tuần dành cho khách ở các thành phố lớn, homestay đối với học sinh, sinh viên, các nhóm gia đình. Cho đến nay, Mai Châu đã xây dựng được thương hiệu và là hình mẫu về du lịch cộng đồng cho nhiều địa phương khác học tập.

Khi nhắc đến Mai Châu, du khách sẽ nghĩ ngay đến bản Lác, đây là nơi sinh sống của người dân tộc Thái có tuổi đời hơn 700 năm. Tại đây người dân sinh và bảo tồn gần như nguyên vẹn phong tục tập quán. Phong cảnh núi, đồi và ruộng lúa đẹp như tranh đã tạo nên sức hút lớn với du khách. Bản bắt đầu đón các đoàn khách ngoại giao quốc tế khi đến Việt Nam từ những năm sáu mươi của thế kỷ trước và được biết đến như một “điểm sáng” trên bản đồ du lịch Việt Nam. Tiếp theo là Bản Pom Coọng cũng là một trong những điểm thu hút khách du lịch bởi nơi đây vẫn giữ được nét đẹp giản dị mộc mạc của một vùng quê yên bình vùng cao. Bản Pom Coọng là cái tên có ý nghĩa rất hay và độc đáo, từ ''Pom'' trong tiếng Thái là quả đồi, còn ''Coọng'' nghĩa là cái trống. Ghép cả hai từ Pom Coọng lại với nhau có nghĩa là bản làng có những quả đồi nằm bên trên một cái trống lớn. Kết cấu địa hình ở đây khá đặc biệt khi núi đồi nằm xen lẫn với cánh đồng, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Một điểm đến cũng rất hấp dẫn là Bản Văn, so với bản Lác thì bản Văn không quá náo nhiệt. Các dãy nhà sàn được xây dựng rất ngăn nắp và là nơi có không gian rộng rãi, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp. Du khách đến đây không chỉ được ngắm cảnh hay thưởng thức những món ăn ngon, mà còn có cơ hội tìm hiểu về văn hóa truyền thống lâu đời của người dân bản địa. 

Múa Keeng Lóng tại bản Lác, xã Chiềng Châu, huyện Mai Châu

Nếu muốn đi xa hơn khu vực thị trấn thăm các điểm du lịch cộng đồng của người dân tộc Thái du khách có thể chọn bản Hịch thuộc xã Mai Hịch, nằm cách trung tâm của huyện Mai Châu khoảng 12 km. Du khách đến đây sẽ cảm nhận sự bình yên của làng quê, vẻ đẹp phong cảnh hữu tình thiên nhiên thay đổi theo các mùa trong năm, cùng sự mến khách của người dân địa phương và khám phá các không gian văn hóa như làng nghề dệt truyền thống, thổ cẩm, đan lát; được thưởng thức ẩm thực địa phương với các món ăn hấp dẫn như: vịt đầu xanh, rau sắng, cá dầm xanh,… đi thuyền khám phá dòng suối Xia thơ mộng. Tiếp theo du khách có thể thăm Bản Bước thuộc xã Xăm Khòe cách trung tâm huyện Mai Châu khoảng 25 km về phía Tây Nam. Đến với bản Bước, du khách không chỉ choáng ngợp với màu xanh của thiên nhiên, mà có thể thoải mái tận hưởng cảm giác thảnh thơi, khi ngắm nhìn những đồi cọ và những thửa ruộng bậc thang uốn lượn quanh bản làng và từng đụn khói lam bảng lảng từ bếp lửa của những mái nhà sàn.

Homestay A Páo tại bản Chà Đáy, xã Pà Cò, huyện Mai Châu

Tạm biệt những điểm du lịch cồng người Thái, du khách đến với điểm du lịch cộng đồng người Mông. Di chuyển từ trung tâm thị trấn Mai Châu chừng gần 30 km theo quốc lộ 6 lên hướng đi Sơn La du khách sẽ đến với Bản Chà Đáy thuộc xã vùng cao Pà Cò có độ cao 1.140m so với mực nước biển. Người dân nơi đây chủ yếu sinh sống bằng nghề làm nông nghiệp và chăn nuôi gia súc, gia cầm và có một số hộ làm du lịch Homestay. Đến Chà Đáy, du khách sẽ có cơ hội tham gia vào hoạt động chợ đêm được tổ chức vào tối Thứ bảy, và chợ phiên Pà Cò họp vào sáng Chủ Nhật hàng tuần. Từ đây, du khách di chuyển thêm khoảng 6 km là đến bản du lịch cộng đồng bản Hang. Bản nằm ở độ cao gần 1000m so với mặt nước biển đã tạo cho nơi đây khí hậu mát mẻ quanh năm và là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Mông. Đến thăm nơi đây vào mùa xuân, du khách sẽ được tận mắt chiêm ngưỡng cảnh hoa mận, hoa đào nở khắp rừng. Ngoài ra, du khách có cơ hội để ngắm nhìn những biển mây bồng bềnh trong thung lũng, tìm hiểu những nét văn hóa, phong tục tập quán của dân tộc Mông, cùng trải nghiệm dệt vải, nhuộm vải, làm trang phục và thưởng thức những món ăn đặc sản mang đậm hương vị vùng núi Tây Bắc như: Xôi nếp nương, lợn bản, gà nướng, bánh dày…

Sau hơn 40 năm hình thành và phát triển. Du lịch cộng đồng Mai Châu đã  trở nên nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam mà còn được ở nhiều Quốc gia trên thế giới quan tâm và đang thu hút được nhiều du khách đến khám phá, trải nghiệm. Năm 2022, Mai Châu đã đón hơn nửa triệu lượt du khách và đã đem lại cho người dân những lợi ích thiết thực. Mới đây, chuyên trang đặt phòng nổi tiếng Booking.com đã công bố giải thưởng thường niên Traveller Review Award 2023 tôn vinh Mai Châu là một trong 10 điểm đến thân thiện nhất Việt Nam năm 2023.

 Trong thời gian gần đây, chính quyền địa phương nơi đây đã thực hiện phục dựng nhiều lễ hội văn hóa truyền thống như lễ hội Xên Bản, Xên Mường của dân tộc Thái, lễ hội Gầu Tào dân tộc Mông, tổ chức phiên chợ vùng cao Mai Châu, chợ đêm Pà Cò …để thu hút khách du lịch. Đến thời điểm này, Mai Châu có hơn 200 cơ sở kinh doanh lưu trú du lịch trên địa bàn gồm 30 khu nghỉ dưỡng và khách sạn, hơn 170 nhà nghỉ cộng đồng với 15 xóm, bản có hoạt động du lịch cộng đồng có thể đón hàng ngàn du khách mỗi ngày. Sự hấp dẫn của Mai Châu chính bởi bản sắc văn hoá mang đậm dấu ấn của cư dân bản địa, bởi con người thân thiện, hồn hậu và hiếu khách, nét bình dị, thơ mộng và không gian đậm chất Tây Bắc. Đây chính là những tiềm năng quan trọng để chính quyền địa phương tiếp tục bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, nâng cao chất lượng dịch vụ của các điểm du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu khám phá và trải nghiệm ngày cành tăng của du khách trong nước và quốc tế.