Cách trung tâm xã Vân Sơn (Tân Lạc) chừng 4 km và nằm ở độ cao 800 m so với mực nước biển, xóm Chiến được biết đến là bản Mường yên bình, xinh đẹp. Cùng với thiên nhiên hoang sơ, khí hậu ôn đới lý tưởng, nơi đây còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Mường.

Ngày nay, nhiều gia đình sinh sống ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số chuyển sang xây nhà cấp 4 hoặc nhà ống kiến cố để ở. Cộng đồng người dân xóm Chiến thuộc về số ít vẫn gắn bó với nếp nhà sàn thân thuộc. Những ngôi nhà sàn ở đây xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống làm bằng gỗ, phần mái lợp bằng ngói hoặc các tấm proximang. Du khách đến thăm xóm thường bị thu hút bởi vẻ đẹp thấp thoáng mang nét dung dị của những nếp nhà sàn được bao bọc giữa thiên nhiên, cảnh vật vùng cao khoáng đạt.

Điểm du lịch cộng đồng xóm Chiến lưu giữ được nếp nhà sàn thân thuộc

Một điều luôn để lại cho du khách những ấn tượng về bản Mường là sự thân thiện của người dân. Anh Trần Tuấn Việt, phường Kiến Hưng, quận Hà Đông (Hà Nội) đã chia sẻ: khi chúng tôi bước xuống xe bắt đầu hành trình thăm quan tại bản, bà con ở đây rất niềm nở và nhiệt tình chỉ dẫn. Trong 2 ngày 1 đêm lưu lại, tôi cùng các anh, chị, em trong đoàn đã một chuyến đi trọn vẹn, được tận hưởng không khí trong lành, trải nghiệm ngủ nhà sàn, khám phá hang động Nam Sơn, chiêm ngưỡng 3 cây vải cổ đã vài trăm năm tuổi, thưởng thức nhiều món ăn dân dã đậm vị và đóm nhận tình cảm hiếu khách mà chân thành, mộc mạc của đồng bào dân tộc vùng cao.

Chính nhờ giữ lại được những giá trị văn hóa, tiềm năng địa lý, con người mà năm 2019, xóm Chiến được Quỹ Austraylia vì nhân dân châu Á và Thái Bình Dương hỗ trợ kinh phí triển khai dự án “Cải thiện sinh kế bền vững thông qua phát triển du lịch cộng đồng”. Từ nguồn lực thúc đẩy này, 3 hộ dân trong xóm đã triển khai mô hình lưu trú cho khách du lịch (homestay), gồm các homestay Hải Thạn, Xuân Trường, Thu Bi. Cũng với bước phát triển du lịch cộng đồng đã thu hút người dân tham gia cùng làm du lịch gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa. Hiện nay, xóm đã hình thành các nhóm văn nghệ, ẩm thực, đón tiếp khách và hướng dẫn viên, dịch vụ bán hàng, cho thuê phương tiện.

Đội văn nghệ xóm Chiến biểu diễn văn nghệ phục vụ du khách

Theo ông Hà Văn Hưn, Bí thư chi bộ xóm Chiến, xóm có gần 80 hộ, khoảng 400 nhân khẩu, chủ yếu là dân tộc Mường sinh sống, làm nghề nông như trồng lúa, chăn nuôi gia súc, gia cầm. Từ khi có mô hình du lịch cộng đồng, bà con càng nêu cao tinh thần đoàn kết; phát huy bản sắc văn hóa nhất là trong lời ăn tiếng nói, phong tục tập quán, trang phục; có ý thức bảo vệ, chăm sóc cảnh quan môi trường, tự giác di chuyển chuồng trại chăn nuôi cách xa khu dân cư, giữ đường làng ngõ xóm phong quang, sạch đẹp. 

Tuy hình thành muộn hơn so với các điểm du lịch cộng đồng muộn của huyện và của tỉnh như với sự khác biệt riêng có về khí hậu vùng cao, về nét văn hóa đậm đà bản sắc, xóm Chiến là một trong những điểm đến được nhiều du khách lựa chọn. Tại điểm đến này, du khách có dịp thăm thắng cảnh quốc gia động Nam Sơn, di tích hang Núi Kiến, tìm hiểu đa dạng sinh học và thắng cảnh thiên nhiên. Nơi đây cũng nổi tiếng với bạt ngàn những đồi quýt cổ là điểm đến thăm quan, trải nghiệm và dịp cuối năm. Du khách đến thăm xóm còn được khám phá chợ phiên Vân Sơn diễn ra vào các thứ ba mỗi tuần và mua sắm những mặt hàng nông sản phong phú: tỏi tía Bắc Sơn, rau củ quả trái vụ Quyết Chiến, thảo dược, măng rừng, chè shan tuyết, gà, lợn bản địa Ngổ Luông, rượu Hượp Lũng Vân...